Her ameliyatın dayanılmaz acılarla dolu bir kabus olduğu bir dünya hayal edin. Hastaların bir ameliyatın ıstırabına katlanmaktansa ölmeyi tercih ettikleri bir dünya. William Thomas Green Morton adında genç bir diş hekiminin her şeyi değiştirdiği 1846 yılındaki kader gününe kadar tıbbın gerçeği buydu.
Şunu hayal edin: Boston’da keskin bir sonbahar sabahı. Massachusetts General Hastanesi’nin amfi tiyatrosu heyecanla dolup taşıyor. Şüpheci doktorlar ve meraklı tıp öğrencilerinden oluşan bir kalabalık etrafta toplanmış, gözlerini ameliyat masasına dikmiş. Hepsinin ortasında, dalgalı koyu renk saçları ve mavi gözleriyle 27 yaşında bir diş hekimi olan William T.G Morton durmaktadır. Ellerinde garip bir cam mekanizma tutuyor – kendi tasarımı bir inhaler.
Hasta getirildiğinde, havadaki gerilimi neredeyse hissedebilirsiniz. Bu da bir başka başarısız deney mi olacak, yoksa tıpta yeni bir çağın şafağı mı? Morton öne çıkar, abartılı bıyığı gergin bir enerjiyle seğirmektedir. Solunum cihazını hastanın yüzüne yerleştirir ve birkaç dakika içinde adam huzurlu bir uykuya dalar. Cerrah Dr. John Warren, hastanın boynundan bir tümör çıkararak işine başlar. Kalabalık şaşkın bir sessizlik içinde ameliyatın tek bir çığlık ya da acı seğirmesi olmadan ilerlemesini izliyor.
Her şey bittiğinde Dr. Warren seyircilere döner ve şu meşhur sözleri söyler: “Beyler, bu saçmalık değil.” Ve böylece tıp dünyası sonsuza dek değişir.
Peki kimdi bu William Morton ve nasıl oldu da böylesine muazzam bir keşif yaptı?
19 Ağustos 1819’da Charlton, Massachusetts’te doğan genç William her zaman bir doktor olmayı hayal etmişti. Ancak hayatın onun için başka planları vardı. Kendisini, ağrı kesici ihtiyacının özellikle acil olduğu diş hekimliği dünyasına çekilmiş buldu. Sonuçta kim bilinci tamamen yerindeyken dişlerinin çekilmesini ister ki?
Morton’un inhalasyon anestezisini “ortaya çıkaran kişi” olma yolculuğu hiç de kolay olmadı. Deneyler, aksilikler ve hatta biraz da tartışmalarla dolu bir yoldu. Acıyı yenme arayışında uyarıcılardan mesmerizme (hipnoz için kullanılan süslü bir kelime) kadar her şeyi denedi. Ancak kimyager Charles T. Jackson ile yolları kesişene kadar sihirli iksirle karşılaşmadı: “eter”.
Şimdi, eter tam olarak yeni bir keşif değildi. Aslında yüzyıllardır biliniyordu. Bazıları eterin ilk kez 8. yüzyılda yaşamış ve Bir Arap filozof tarafından sentezlendiğini söylüyor: Cabir ibn Hayyan. Diğerleri ise Raymond Lully ya da kötü şöhretli Paracelsus gibi Avrupalı simyacılara atıfta bulunuyor. Ancak gerçek potansiyelini gören ve bunu halka açık bir gösteride kullanma cesaretini (ya da belki de cüretini) gösteren Morton oldu.
Bugün Eter Günü olarak hatırlanan 16 Ekim 1846’daki bu ilk halka açık gösterinin başarısı Morton’u spot ışıklarının altına fırlattı. Birdenbire bu genç diş hekimi bir kahraman, insanlığı cerrahi ıstırabın pençesinden kurtaran bir kurtarıcı olarak selamlandı. Mucize ilacına süslü bir isim bile verdi: Yunan mitolojisindeki unutkanlık nehri Lethe’den esinlenerek Letheon. Markalaşma hakkında konuşuyoruz burada!
Ancak her büyük keşifte olduğu gibi, tartışmalar da çok geride kalmadı. Çok geçmeden, her biri anesteziyi ilk kendilerinin keşfettiğinde ısrar eden başka iddia sahipleri ortaya çıktı. Georgia’dan Crawford Long, 1842’den beri ameliyatlarda eter kullanıyordu ama bunu kimseye söyleme zahmetine girmemişti. Morton’un eski ortağı Horace Wells de nitröz oksit ile deneyler yapmış ancak başarısız olmuştu. Ve tabii ki Morton’u eterle ilk tanıştıran Charles Jackson da vardı.
Ardından gelen tanınma savaşı, Morton’un keşfinin geçersiz kıldığı ameliyatlar kadar acı vericiydi. Morton hayatının son yirmi yılında kendini şiddetli tartışmaların ve sonu gelmeyen davaların içinde buldu. Sayısız hayatı acıdan kurtarmış olan bu adam şimdi kendini farklı türden bir ıstırap içinde buluyordu – hak ettiğini düşündüğü itibardan mahrum bırakılmanın ıstırabı.
Gerçek Bir Öncü
Yine de, tartışmalara rağmen, Morton’un tıp dünyası üzerindeki etkisi abartılamaz. Eterden önce ameliyat son çare olarak başvurulan bir yöntemdi ve çoğu zaman trajediyle sonuçlanan umutsuz bir kumardı. Morton’un gösterisinden sonra yeni bir tıbbi olanaklar çağı açıldı. Cerrahlar acele etmeden, daha önce düşünülemeyecek karmaşık prosedürleri uygulayabiliyorlardı. Hastalar artık dayanılmaz acı ve kesin ölüm arasında seçim yapmak zorunda değildi.
İç Savaş generali ve geleceğin başkanı Ulysses S. Grant’ın sözleriyle, “William T.G Morton askerler için asker ya da sivil herkesten daha fazlasını yaptı, çünkü hepinize acıyı kovmayı öğretti.” Savaş alanında kendi payına düşenden daha fazla acı görmüş bir adamdan gerçekten de büyük övgü.
Morton’un doğumunun üzerinden iki yüzyıl geçtiği bugün, mucizenin ardındaki adamı hatırlamakta fayda var. O parlak bir bilim adamı ya da ünlü bir cerrah değildi. Hayalleri olan bir diş hekimi, içgörü sahibi bir gözlemci ve statükoya meydan okuyacak cesarete sahip bir yenilikçiydi. Morton birçok yönden Amerikan yaratıcılığının ruhunu temsil ediyordu – pratik, cesur ve dönüştürücü.
Bir dahaki sefere kendinizi dişçi koltuğunda ağrısız bir uykuya dalarken bulduğunuzda, William T.G Morton ‘u bir düşünün. Eteri o icat etmemiş olabilir ama anestezik olarak kullanımını kesinlikle o icat etti. Ve bunu yaparken de tıbbın çehresini sonsuza dek değiştirdi.
Tıp tarihinin büyük tiyatrosunda, William T.G Morton karmaşık bir karakter olarak duruyor – kısmen kahraman, kısmen trajik bir figür. Onun hikayesi bize ilerlemenin çoğu zaman kişisel bir bedeli olduğunu ve yenilik yolunun nadiren pürüzsüz olduğunu hatırlatıyor. Ama aynı zamanda bize bir kişinin imkansıza meydan okumaya cesaret ettiğinde yaratabileceği inanılmaz etkiyi de gösteriyor.
Tıp biliminin sınırlarını zorlamaya devam ederken, yolu açan öncüleri unutmayalım. William T.G Morton 19. yüzyılda yaşamış ve ölmüş olabilir, ancak onun mirası her ağrısız prosedürde, modern cerrahinin kurtardığı her hayatta yaşıyor. O gerçekten de acıyı fetheden adamdı.
William T.G Morton ve anestezinin keşfi hakkında sıkça sorulan sorular
Anesteziyi kim keşfetti?
- Birçok kişi ağrı kesici yöntemler denerken, William T.G Morton ‘un dünyayı pratik cerrahi anesteziyle tanıştırdığı kabul edilir. 16 Ekim 1846’da Massachusetts General Hospital’da bir ameliyat sırasında eter kullanımını başarıyla göstermiştir. Bu halka açık gösteri, anestezinin standart bir uygulama olarak yaygın bir şekilde benimsenmesini sağlayan şeydir.
Morton ilk anestezik olarak ne kullanmıştır?
- Morton, 1846’daki ünlü ameliyat gösterisinde anestezik madde olarak dietil eter, genellikle basitçe “eter” olarak adlandırılır, kullanmıştır. Eter yüzyıllardır biliniyordu ancak solunduğunda ağrısız ameliyat potansiyelini ilk fark eden Morton oldu.
Morton’dan önce anesteziyi keşfettiğini iddia eden başka biri oldu mu?
- Evet, Morton’un başarısından sonra bazı tartışmalar oldu. Georgia’dan Crawford Long 1842 gibi erken bir tarihte küçük ameliyatlarda eter kullanmış ancak çalışmasını kamuoyuna duyurmamıştı. Horace Wells nitröz oksit ile deneyler yapmış ancak halka açık bir gösteri başarısız olmuştu. William T.G Morton anesteziyi “ortaya çıkaran kişi” olarak anılır çünkü yaptığı gösteri tıbbi uygulamaların değişmesinde çok etkili olmuştur.
Morton’un rolü neden tartışmalı?
- Morton, şöhreti yakaladıktan ve “Letheon” karışımı için patent aldıktan sonra, keşfinden büyük ölçüde kâr elde etmeye çalıştı. Bu açgözlülük ve gizlilik tıp camiasındaki pek çok kişiyi yabancılaştırdı. Ayrıca Morton’un anestezi bilimini gerçekten anlayıp anlamadığı ya da sadece kullanımını yaygınlaştırıp yaygınlaştırmadığı sorusu da vardı. İtibar mücadeleleri itibarına zarar verdi.
Anestezinin nasıl bir etkisi oldu?
- William T.G Morton ‘un anesteziyi tanıtması, karmaşık, ağrısız ameliyatların ilk kez yapılmasına olanak tanıyarak cerrahide devrim yarattı. Büyük acıları dindirdi ve tıp bilimini büyük ölçüde ilerletti. Anestezi artık tarihteki en büyük tıbbi gelişmelerden biri olarak kabul edilmektedir ve keşfi modern cerrahi ve ağrı kontrolü uygulamalarının başlangıcı olmuştur.
